Zwyczaje i zachowania paletek
Paletki w naturze żyją w stadach i w akwarium również lepiej czują się w grupie – daje im to poczucie bezpieczeństwa. Młode ryby należy trzymać w grupach liczących minimum 7-10 sztuk, przy czym im jest ich więcej tym pewniej się czują. Młode paletki właściwie cały dzień szukają pokarmu i potrafią zjadać jego ogromne ilości, co bezwzględnie należy wykorzystywać, ponieważ odżywianie w tym etapie ich życia decyduje o ich późniejszym dorosłym wyglądzie – wielkości i proporcjach ciała.
Piszę o tym dlatego, że paletki mimo że prawdziwą dorosłość osiągają w wieku 1.5-2 lat, pierwsze próby rozmnażania podejmują znacznie wcześniej – nawet w wieku 8 miesięcy i wtedy mogą zacząć zaniedbywać posiłki. Twierdzi się również, że produkcja ikry i mlecza powoduje zatrzymanie lub conajmniej silne spowolnienie wzrostu paletek. Hodowcy umieszczają wtedy takie młode samce i samice w oddzielnych zbiornikach, żeby przedłużyć im “dzieciństwo” i pozwolić spokojnie dorosnąć. Niemniej jednak przysłowiowe pierwsze 8 miesięcy życia jest najważniejszym okresem w którym paletki powinny zostać właściwie odkarmione.
W stadzie paletek panuje hierarchia i jest przywódca – tak jest w naturze. W akwarium natomiast może być z tym różnie z prostego powodu – w naturze ryby wystepują w dużych grupach i mając do dyspozycji hektolitry wody, stada tworzą całkowicie naturalnie, natomiast w przeciętnym przyciasnym akwarium z 5~10-ma przypadkowo dobranymi dyskowcami niekoniecznie są warunki na zaistnienie takiego wzorcowego stada. Jakkolwiek, ryby ze sobą rywalizują i jakaś hierarchia się ustala w efekcie codziennej przepychanki. Teoretycznie przewodzi samiec, ale życie pokazało że wcale tak być nie musi.Prędzej czy później(raczej predzej) w grupie paletek złożonej z osobników różnej płci dobierze się para i wtedy sytuacja się nieco zmienia. Para ryb zamierzająca przystąpić do tarła odłącza się od stada i szuka miejsca odpowiedniego do złożenia ikry i opieki nad potomstwem. Rzeczywistość akwarystyczna wyglada jednak znowu inaczej – ryby nie mogąc popłynąć np. za lampkę nocną w drugim końcu pokoju, po prostu wybierają któryś z rogów akwarium nie dopuszczając tam reszty stada i w przypadku zbiornika o długości 150cm terytorium pary zajmuje minimum połowę akwarium lub więcej.
Chłopiec do bicia
Dość powszechny jest pogląd mówiący o tym że w grupie paletek zawsze musi być ryba pełniąca rolę tzw. chłopca do bicia. Miałby to być najsłabszy i najmniejszy osobnik w danym stadzie paletek. Słowo „zawsze” ma oznaczać w tym wypadku to że nawet usunięcie takiej ryby z grupy miałoby jakoby spowodować wytypowanie następnej paletki do tej roli.
Moje obserwacje nie potwierdziły jak na razie występowania tego zjawiska dokładnie w wyżej opisanej formie. Jest jednak w tym miejscu okazja do napisania kilku zdań na temat agresji wewnątrz-gatunkowej paletek. Agresja oczywiście występuje i może się nasilać w przerybionych akwariach. Bardzo charakterystyczne jest zachowanie ryb w trakcie karmienia – paletki starają się nawzajem odpędzać od pokarmu i potrafią być w tym bardzo konsekwentne. W przypadku kiedy z powodu przerybienia nie wszystkie ryby mają w akwarium „własny kawałek podłogi” może dojść do sytuacji że niektóre osobniki będą systematycznie nie dojadać, co po czasie może zaowocować ich gorszą kondycją. Z drugiej strony jednak zdrowe paletki nawet te stojące najniżej w hierarchii grupy potrafią dobrać się do pokarmu stosując technikę „z doskoku”. Jednocześnie, nawet najsilniejszy (lub wyglądający na takiego) osobnik może zostać skutecznie przepędzony jeśli zapuści się w rewir kontrolowany przez inne ryby.
Dobrą i zalecaną praktyką jest podawanie pokarmu dyskowcom w kilku miejscach akwarium jednocześnie. Muszę również dodać że opisane powyżej zachowania ryb dotyczą głównie akwariów z tzw. obsada docelową, ew. lekko przerybionych. W zbiornikach hodowlanych z dużym zagęszczeniem paletek problem ten w zasadzie nie występuje o ile ryby są zdrowe – agresja rozkłada się bowiem mniej więcej równo na wszystkie osobniki.
W nowo powstałym akwarium docelowym wzajemne „docieranie się” grupy paletek może trwać nawet kilka miesięcy. W tym okresie akwarysta powinien uważnie obserwować ryby aby w razie potrzeby interweniować – modyfikując obsadę ryb lub rozmieszczenie dekoracji w zbiorniku. Trzeba tu jeszcze dodać że mowa jest o rybach hodowlanych, wyklutych i wyrosłych w warunkach akwarium. Dzikie paletki odłowione w naturalnym środowisku wykazują zachowania stadne jakby bardziej uporządkowane i jednocześnie zdecydowanie bardziej stanowcze, ale jest to temat na oddzielny artykuł który postaram się napisać innym razem.
Instynkt macierzyński dyskowców
Ryby pielęgnicowate wykazują ogromną troskę o swoje potomstwo – paletki również doskonale opiekują się ikrą i narybkiem od momentu złożenia jajeczek do uzyskania samodzielności przez młode ryby. Instynkt macierzyński dyskowców może być do tego stopnia silny że para dorosłych paletek wpuszczona do akwarium z młodymi, obcymi rybami wielkości nawet 10 cm(!) może próbować odpędzać akwarystę zupełnie tak samo jak czynią to w trakcie opieki nad ikrą czy larwami.
Ciekawy przypadek zanotowałem w 300l akwarium z młodymi paletkami (ok. 30 sztuk 10-13 cm ryb ) w którym zmuszony byłem umieścić również parę dorosłych 17cm dyskowców, które w takich warunkach regularnie co tydzień składały ikrę na szybie. Terytorium pary przy takim zagęszczeniu ryb siłą rzeczy musiało się ograniczyć do obszaru o promieniu kilkunastu centymetrów i prędzej czy później ikra była w dogodnym momencie z doskoku pożerana przez inne dyskowce. Pewnego dnia zauważyłem jak młoda paletka pilnuje ikry złożonej na szybie przez dorosłą parę, kiedy ta oddaliła się od ikry po podaniu przeze mnie pokarmu. Zwykle w takiej sytuacji ikra zostawała pożarta przez pozostałe paletki znajdujące się w akwarium. Tym razem było inaczej, oraz ciekawe że powracający rodzice agresywnie przepędzili „opiekunkę zastępczą”, czyli o współpracy raczej mowy nie ma.