Sól niejodowana – podstawowa pozycja w apteczce paletko-maniaka?

O używaniu soli kuchennej (NaCl) w akwarystyce słodkowodnej napisano już bardzo wiele. Jednocześnie śmiało można pokusić się o stwierdzenie, że przynajmniej połowa tego co napisano o soli dotyczyła dyskowców – nieprzypadkowo.


W mojej akwarystycznej apteczce pierwszej pomocy sól niejodowana jest zdecydowanie najczęściej używanym środkiem. Zasadniczo regularnie stosuję sól w dwóch przypadkach:

  • 1 – w trakcie dojrzewania akwarium higienicznego zarybionego większą ilością paletek (kwarantanna, odchowalnia)
  • 2 – do kąpieli krótkotrwałej w stężeniu ~1,5% w celu oczyszczenia skóry ryb przed przeniesieniem ich do innego zbiornika.

Sól niejodowana a dojrzewanie akwarium

Termin „syndrom nowego akwarium” określa sytuację kiedy pozornie bez powodu mamy do czynienia z masową śmiercią ryb w niedawno założonym zbiorniku. W tym konkretnym przypadku mamy do czynienia ze śmiertelnym zatruciem ryb spowodowanym przez azotyny (NO2) które nie zostały zamienione na azotany (NO3) z powodu niedostatecznego jeszcze rozwoju flory bakteryjnej odpowiedzialnej za tę przemianę.
Moje doświadczenia z paletkami wskazują że są to ryby dość odporne na obecność azotynów w wodzie, jednak ich zawartość powoduje wyraźną płochliwość dyskowców.
Najkrócej rzecz ujmując azotyny dostają się do organizmu ryby poprzez krew, do której trafiają skrzelami. Wywołuje to zatrucie (tzw. brown blood disease) które może skończyć się śmiercią. Nie wszystkie gatunki ryb są tak samo wrażliwe – w niektórych przypadkach skutki śmiertelne powodują już śladowe ilości NO2 w wodzie. Paletki na szczęście nie reagują tak drastycznie, ale pojawienie się azotynów w wodzie wyraźnie sygnalizują stresem.

Sól kuchenna (NaCl) dodana do wody akwariowej pomaga zapobiec skutkom obecności azotynów i w konsekwencji nie dopuścić do zaistnienia brown blood disease, czyli do zatrucia ryb. Jony chlorkowe (Cl) zawarte w cząsteczkach NaCl blokują dostęp NO2 do krwi ryby poprzez skrzela. Do efektywnej ochrony ryb przed azotynami wystarczy niewielki dodatek soli do wody w ilości od 20 mg/l, co daje nam 2 g soli (ok. 1/2 łyżeczki) na 100 l wody. Taka ilość soli nie zaszkodzi roślinom w akwarium słodkowodnym. Należy jednak pamiętać że wiele gatunków ryb trzymanych często z paletkami może nie tolerować obecności soli w wodzie – kiryski, wiele zbrojników, kąsaczowate (m.in neony) są wrażliwe na sól, aczkolwiek podane stężenie minimalne niekoniecznie musi im zaszkodzić. Nie mam niestety dużego doświadczenia praktycznego z neonami w kwestii soli, więc polecam zasięgnięcie informacji na ten temat w innych źródłach.
Generalnie, profilaktyczne zastosowanie soli będzie dobrą praktyką w przypadku kwarantanny nowych paletek w akwarium higienicznym. Po wpuszczeniu kilku paletek do nowo przygotowanego zbiornika kwarantannowego pojawienie się azotynów mamy jak w banku, choćby nawet akwarium wcześniej „dojrzewało” przez  jakiś czas.

Kąpiel krótkotrwała w roztworze soli niejodowanej

Paletki - kąpiel w roztworze soli

Kąpiel w roztworze soli jest skutecznym sposobem na oczyszczenie skóry i skrzeli paletek z pierwotniaków (również pasożytniczych) i bakterii, oraz przy zachowaniu odpowiedniego rygoru postępowania może uwolnić dyskowce od pasożytów skórnych i skrzelowych (kąpiele wielokrotne).
Do kuracji tego typu stosuję roztwór 1,5~2% co daje 150-200 g soli na 10 l wody. Kąpiel przeprowadzana jest w plastikowym wiadrze, napełnionym świeżą wodą identyczną jak ta używana do podmiany, o temperaturze ~takiej jak w akwarium. W wiadrze umieszczam również kamień napowietrzający. Ryby przeławiam do wiadra przed dodaniem soli – kiedy paletki pływają już w wiadrze dodaję odważoną porcję soli niejodowanej w woreczku na wkłady filtracyjne, który umieszczam tuż obok dość intensywnie pracującego kamienia napowietrzającego. Sól rozpuści się sama w ciągu kilku minut. Kąpiel powinna trwać ok. pół godziny, z tym że należy obserwować ryby i w razie zauważenia wyraźnego wykładania się na boki i/lub wypływania bokiem na powierzchnię kończymy kąpiel (zwykle nie wcześniej niż po ok. 20 minutach). Zakończenie kąpieli polega najpierw na dwukrotnym rozcieńczeniu solanki, co uzyskamy dolewając świeżą wodę do kąpieli (ew. wcześniej odlewając z wiadra część solanki), następnie po kilku minutach można przełowić ryby do nowego akwarium ze świeżą wodą przygotowaną według normalnej procedury.

UWAGA – Najczęściej popełnianym tutaj przez akwarystów błędem jest używanie do solnej kąpieli wody z akwarium, co powoduje że ryby doznają tzw. przypaleń płetw, śluzują i generalnie potrzebują czasu na dojście do siebie po takiej kuracji. Paletki poddane kąpieli w soli z zachowaniem wyżej podanych zasad wychodzą z tego z czystą, błyszczącą skórą i bez śladów na płetwach czy skórze (oprócz ew. mechanicznych otarć powstałych w trakcie przeławiania).

Drugim powszechnym błędem jest rozpuszczanie soli przed wpuszczeniem ryb do kąpieli – takie postępowanie powoduje doznanie przez dyskowce gwałtownego szoku osmotycznego skutkującego poważnym czasowym osłabieniem organizmu, co w połączeniu z wpuszczeniem ich do starej wody może skutkować m.in. infekcjami bakteryjnymi.

c.d.n.