Jak już pisałem w innym artykule, wiciowce są pasożytami dość powszechnie występującymi u paletek. Akwarysta hodujący dyskowce powinien potrafić rozpoznać, kiedy jego ryby mogą być nosicielami wiciowców, i reagować jeszcze zanim pasożyty przejmą kontrolę nad rybami.

Informacje na temat objawów i podstawowych sposobów rozpoznawania obecności wiciowców u paletek można znaleźć w artykułach: Wiciowce jelitowe», oraz Jak rozpoznać wiciowce». Tutaj natomiast zajmiemy się metodami leczenia metronidazolem – jest to rodzaj antybiotyku dostępnego w aptece na receptę. W celu zdobycia lekarstwa można odwiedzić weterynarza, który po wyjaśnieniu mu w jakim celu potrzebny jest nam ten środek, wypisze receptę. Lekarz pierwszego kontaktu również nie powinien odmówić, choć z tym niekiedy bywa różnie.

Zakupiony w aptece lek ma postać tabletek, z których każda zawiera 250 mg metronidazolu. Do celów akwarystycznych należy przygotować z tych tabletek bardzo drobny proszek, poprzez dokładne ich rozgniecenie np. na łyżce, lub przez roztarcie w moździerzu ceramicznym. który można nabyć w sklepie z artykułami laboratoryjnymi.
Metronidazol krystaliczny

Niektórzy z Was mogą mieć dostęp do czystego metronidazolu w formie krystalicznej – jest równie dobry jak ten w tabletkach, jednak do odważenia potrzebnej ilości leku niezbędna będzie waga precyzyjna, o dokładności ważenia co najmniej do 10 mg.

Podstawowe rodzaje kuracji

Kurację z zastosowaniem metronidazolu można przeprowadzić na dwa podstawowe sposoby: leczenie poprzez dodanie środka leczniczego do wody, oraz poprzez podanie paletkom metronidazolu w pokarmie. Ważne jest, aby woda w trakcie leczenia posiadała optymalną dla paletek kwasowość – poniżej 7pH, ale nie niżej niż 6pH.

Kąpiel długotrwała w metronidazolu

Przygotowanie do kuracji – Metronidazol jest nietrwały w aktywnym biologicznie akwarium, a oświetlenie jeszcze przyśpiesza jego rozkład w wodzie. W związku z tym, najlepsze efekty lecznicze uzyskamy w akwarium higienicznym, z wyłączonym oświetleniem. Lecząc natomiast ryby w zbiorniku z podłożem, należy go przedtem gruntownie odmulić i odświeżyć w nim wodę poprzez kilkukrotną częściową podmianę. Filtry zewnętrzne wraz z ich osprzętem (węże, zawory itp.) należy zdezynfekować, aby zniszczyć cysty wiciowców, które się tam znajdują, a których nie niszczy metronidazol. Czysty filtr może być włączony w trakcie kuracji, jednak nie może zawierać żadnych wkładów aktywnych, jak węgiel, zeolit, żywice czy torf. Generalnie zalecam stosowanie w filtrze zewnętrznym również na co dzień wyłącznie grubych gąbek. Filtr gąbkowy z akwarium sterylnego wystarczy przed kuracją gruntownie wypłukać w wodzie spuszczonej z akwarium.

Leczenie – Na czas leczenia podnosimy temperaturę wody w akwarium do ok. 33°C. Tak ciepłą wodę należy napowietrzać intensywniej niż na co dzień! UWAGA – temperaturę wody można całkowicie bezpiecznie dla naszych ryb podnosić o 1°C w ciągu godziny, a nie o 1°C dziennie, jak błędnie informują akwaryści na niektórych forach internetowych. Rozkruszone tabletki metronidazolu możemy rozpuścić w ciepłej (ok.36°C) wodzie RO lub destylowanej, jeszcze lepiej z dodatkiem kilku kropel kwasu. Z powodzeniem można do rozpuszczania użyć miksera kuchennego. Drugim, wygodnym i skutecznym sposobem jest umieszczenie rozkruszonych tabletek na gąbce działającego filtra wewnętrznego, lub roztarcie ich w palcach bezpośrednio nad gąbką. Przyznam, że nie stosowałem nigdy tej metody rozpuszczania leku, ale wielu wiarygodnych akwarystów potwierdza jej skuteczność, więc nie widzę powodu aby im nie ufać.

Jeśli chodzi o skuteczne stężenie leku w wodzie, jest wiele opinii na ten temat. Ze swojego doświadczenia mogę polecić następującą procedurę dawkowania leku do wody: przez trzy kolejne dni wieczorem podaje się 1,5 g metronidazolu na każde 100l wody (6 tabletek @250 mg). Następnie czwartego dnia wieczorem zaczyna się 7-dniowa przerwa w dawkowaniu. W trakcie tej przerwy podmieniamy kilkukrotnie wodę w akwarium, aby oczyścić ją z pozostałości leku. Po 7-dniowej przerwie następuje ponowne dawkowanie, identycznie jak za pierwszym razem po 1,5 g metro każdego dnia wieczorem, przez trzy kolejne dni. Czwartego dnia rozpoczynamy serię podmian i dość powoli obniżamy temperaturę. Tutaj uzasadnione będzie dłuższe dochodzenie do niższej temperatury wody z uwagi na to, że chcemy skorzystać z przyśpieszenia metabolizmu u dyskowców wywołanego jej (temperatury) podwyższeniem. Paletki w cieplejszej wodzie okazują m.in. większy apetyt, co ma niewątpliwie wpływ na szybsze odzyskanie kondycji nadwyrężonej obecnością pasożytów. Nie zaszkodzi więc utrzymywać temperaturę w okolicach 30~32°C jeszcze przez kilka/kilkanaście dni po kuracji.

Zaznaczam, że powyższe dawki leku skutecznie stosowałem w akwariach higienicznych, z wyłączonym oświetleniem – nie mogę ręczyć za skuteczność tej metody w akwarium z podłożem, ponieważ jak już wspominałem, w zależności od stopnia aktywności biologicznej danego akwarium, lek może ulegać rozkładowi szybciej lub wolniej. W takim zbiorniku należałoby być może zwiększyć dzienną dawkę leku, jednak nie posiadam doświadczenia praktycznego w tym obszarze i nie jestem w stanie udzielić konkretnych wskazówek.

Metronidazol w pokarmie

Preferowana przeze mnie metoda radzenia sobie z problemem wiciowców polega na podawaniu paletkom specjalnie przygotowanego miksu mięsnego z dodatkiem metronidazolu. Miks przygotowujemy na przykład według przepisu podanego w artykule Miks mięsny – jak zrobić», przy czym zalecam użycie samego serca i szpinaku, bez dodatków typu krewetki czy mięso rybie. Zamiast witamin natomiast dodajemy drobno sproszkowany metronidazol. Sprawdzona w boju dawka to 1,5g metronidazolu na 1kg miksu, czyli 6 tabletek @250mg, takich które są w opakowaniach normalnie sprzedawanych w aptekach na receptę. Sproszkowany lek dodajemy do gotowego miksu na końcu, tuż przed dodaniem żelatyny, która z kolei nie może być gorąca. Rozsypujemy równomiernie proszek na całości powierzchni wymieszanego miksu, po czym bardzo dokładnie mieszamy całość – lek powinien być rozprowadzony jak najbardziej równomiernie, co jest ważne, bo zależy nam aby każdy kęs pokarmu zawierał lekarstwo.

Paletki powinny być zaznajomione z miksem przed podaniem pokarmu z lekiem. Powinny również w miarę chętnie pobierać pokarm.  Dobrze jest zrobić im jeden dzień postu przed leczeniem, oraz jak zawsze w takich przypadkach odświeżyć wodę. Innego pokarmu nie podajemy w czasie leczenia. Pokarm z metronidazolem podajemy dwa razy dziennie przez 5 do 7 dni. Dlaczego tak? – paletki w przyzwoitej kondycji, nie katowane wcześniej końskimi dawkami leków powinny bez niepokojących oznak przejść 7-mio dniową kurację. Może się jednak zdarzyć, że będziemy leczyć ryby, że tak się wyrażę „nie pierwszej świeżości” i mogą one zacząć wykazywać w trakcie leczenia oznaki słabszej tolerancji metronidazolu. W takich przypadkach skracamy jego trwanie do 5 dni. Jeśli natomiast dyskowce źle zareagują na prawidłowo przygotowany pokarm z lekiem (w wyżej zalecanej, nie większej dawce) już w pierwszych dniach jego podawania, może to oznaczać, że ich organizmy były już poddawane działaniu silnej chemii w przeszłości, lub ryby są mocno wyniszczone pasożytami. Na to niestety wiele poradzić się nie da.

Jeśli leczenie jest trafione, a warunki w akwarium odpowiednie dla paletek, to w drugim-trzecim dniu kuracji powinniśmy zauważyć oznaki zwiększonego apetytu u leczonych ryb. Na pytanie – czy powtarzać kurację – nie dam jednoznacznej odpowiedzi. W zasadzie należałoby ją powtórzyć po ok. 7-miu dniach od zakończenia pierwszej. Powiedzmy, że dobrze będzie przyjąć zasadę, że w akwarium dekoracyjnym kurację powtarzamy po 7-miu dniach. W akwarium higienicznym zalecałbym dokładne obserwacje mikroskopowe świeżych odchodów leczonych dyskowców, albo ..również powtórzenie kuracji. Wiele tutaj pomoże obserwacja ryb, jak również istotne jest w jakim stanie znajdowały się ryby przed leczeniem. Jeśli wykazywały objawy zaawansowanej inwazji – miały zapadnięte czoła, wydalały ciągnące się białe odchody, to (o ile takie ryby w ogóle coś jedzą) należałoby bezwzględnie kurację powtórzyć.

Łączenie kąpieli z podawaniem metro w pokarmie

W trakcie kąpieli według wyżej podanego przepisu, paletki mogą być kapryśne w pobieraniu pokarmu. Jeśli jednak wykazują one jakikolwiek apetyt, można spróbować podać im dodatkowo miks z lekiem. Jeśli mamy taki zamiar, to już przed rozpoczęciem leczenia robimy rybom głodówkę, po czym pokarm z metronidazolem podajemy już w pierwszym dniu kuracji i przez dwa następne dni. Żadnego innego pokarmu nie podajemy w tym czasie.

Inne sposoby dawkowania leku

Nie sposób nie wspomnieć o nazwijmy to – tradycyjnych przepisach leczenia metronidazolem. Drukowane materiały źródłowe sugerują słabsze dawki leku, co jednak bezlitośnie zweryfikowała praktyka akwarystyczna, a może po prostu drobnoustroje stopniowo uodporniają się na coraz większe dawki leków.

  • Doc.dr. Jerzy Antychowicz w swojej kultowej już książce „Choroby Ryb Akwariowych” (ISBN 83-09-01449-x) podaje stężenie 400 mg na 100 l wody, przez 3 do 4 dni. Zwróćmy uwagę, ze jest to dawka niemal 4-krotnie mniejsza od podanej wyżej.
  • Dieter Untergasser w książce „Handbook of Fish Diseases” (ISBN 0-86622-703-2) sugeruje z kolei dawkę 500 mg na 100 l, przez 3 dni, w temperaturze 30-33°C, po czym zaleca powolne obniżenie temperatury wody. Ten sam autor zaleca 6 dniowe, rano i wieczorem podawanie metronidazolu w miksie mięsnym.
  • W książce „Zdrowy Jak Ryba” (ISBN 83-916454-2-8) pan Tomasz Nidecki sugeruje dawkę od 500 mg/100 l aż do – uwaga – 5 g/100 l wody w ciężkich przypadkach, w akwarium higienicznym. Pan Tomasz zaleca również rozgniecenie połowy tabletki w łyżce wody i zasypanie tego łatwo nasiąkającym suchym pokarmem w ilości do jednorazowego karmienia. Autor zaleca podawanie tak nasączanego pokarmu 1 raz dziennie przez cały czas kuracji, która trwa 3 dni, po czym następuje przerwa połączona z podmianami wody i kurację się powtarza identycznie, jak za pierwszym razem.